نیم فلجی حنجره ای اسب(Laryngeal hemiplegia)
نیم فلجی حنجره ای
فلجی نسبی حنجره که مجرای فوقانی تنفسی در اسب را درگیر می کند، به سبب کاهش جریان هوا به سمت ریه ها می تواند سبب عدم تحمل ورزشی شود. همچنین این اختلال را سرماخوردگی اسب نیز می نامند و اسب های مبتلا به آن به دلیل داشتن صداهای تنفسی بارزی که شبیه به خسس سرماخوردگی است به اسب های غران مشهور بوده که به هنگام تمرینات این حالت را نشان می دهند. حنجره (شبیه به جعبه صوتی یا سیب آدام در انسان) ساختاری است که هوای عبوری از بینی را به نای هدایت می نماید(همانند یک نی لبک) این ساختار متشکل از گروهی غضروف بوده که اجازه عبور هوا به درون نای را داده و مجرای هوا را در طی عمل بلع محافظت می نماید.
فلجی نسبی(نیم فلجی) حنجره بواسطه فلجی یک یا هر دو غضروف حنجره ای (غضروف های آریتنوئید)بوده که ناشی از قطع عصب گیری(عدم تعصیب) است و موجب تحلیل بافتی(آتروفی)عضله ای می شود که غضروف حنجره ای را به حرکت در می آورد. غضروف حنجره ای سمت چپ عمومی ترین محل درگیری است (تا 95%). در یک اسب معمولی غضروفهای آرتینوئید (عموماً باله نامیده می شوند)در طی فاصله گرفتن از محور اصلی حنجره (حرکت غضروف های حنجره ای به سمت بیرون تا راه ورودی به نای باز شود) اجازه عبور هوا به درون نای فراهم می آید.از این رو دراسب های مبتلا به فلجی نسبی حنجره ای به دلیل آویخته مانده غضروف حنجره ای در مسیر هوایی و ممانعت فیزیکی از عبور جریان هوا به داخل ریه ها جریان فوق دچار نقصان شده و صداهای تنفسی و عدم تحمل ورزشی پدیدار می شود.
فلجی نسبی عموماً در اسب های تروبرد دیده شده ولی در دیگر اسب های ورزیده شامل اسب های ورام بلود ، اسبهای باری ، استاندارد برد و کوارتر نیز دیده می شود. بیماری عموماً در اسب های نر بلند قامت که معمولاً بلند تر از 15 دست می باشند دیده می شود . بیماری مخاطرات حیاتی برای دام نداشته و چندین روش جراحی برای درمان این گونه اسب ها وجود دارد.
نشانه های بالینی:
- معمولا در اسب های بین 3 تا 7 ساله دیده می شود.
- عدم تحمل ورزشی که با گذشت هفته ها و ماه ها از شروع بیماری بیشتر می شود .
- صدای سوت و خسس در طی مرین شنیده می شود(معمولاً به هنگام تاخت یا فعالیت زیاد)
- صدای شیهه اسب ممکن است دسخوش تغییر گردد.
- پس از تمرین دچار نفس نفس زدن می شود.
- در معاینه بالینی ممکن است آتروفی در ناحیه چفت گلو مشهود باشد.
تشخیص بیماری:
نیم فلجی حنجره ای از نمره 1 تا 4 درجه بندی می شود که در نمره 4 حنجره بطور کامل فلج می باشد.با اندوسکوپی در حالت ایستاده می تواند درجه 3 ،4 و در مواردی نیز 2 را تشخیص داد. اندوسکوپی بر روی چرخ گردان سرعت بالا یا آزمون تنفسی متحرک روی زمین ممکن است برای تشخیص مواردی که در اندوسکوپی حالت ایستاده مشکوک بوده بکار رود همچنین می توان از این روش به منظور اطمینان از وجود دیگر مشکلات مجاری فوقانی تنفسی دخیل در بروز صدای تنفسی و عدم تحمل ورزشی استفاده نمود.
درمان:
توصیه های درمانی بسته به شدت/درجه فلجی، نژاد ، سن و مورد کاربری اسب متفاوت می باشد.
الف)جانهشتی پلاستیکی حنجره (prosthetic laryngoplasty) جراحی گره پشتی ، ب) برداشت شکمچه ای (ventriculectomy +/-)، ج) برداشت غضروف آرتینوئید و د) پیوند پایه عصبی- عضلانی (neuromuscular pedicle graft).
ب) prosthetic laryngoplasty (جانهشتی پلاستیکی حنجره): عمومی ترین شیوه درمانی است که نیاز به بیهوشی عمومی دارد . غضروف مفلوج از طریق برش در ناحیه چفت گلوبا گره بند پرده ای به پشت گره خورده تا موقیعت باز /وازده بگیرد.
پ)Ventriculectomy/Cordectomy: شکمچه وطناب صوتی (واقع در زیر غضروف آرتینوئید) برداشت شده تا مسیر هوایی پهن شود که این کار به تنهایی یا با شیوه جانهشتی پلاستیکی حنجره انجام می شود.
این شیوه جراحی تنها می تواند کارایی را اصلاح نموده و صداهای تنفسی را در نژاد های باری یا اسب های نمایشی که نیاز مند حرکت در سرعت های بالای نیستند، بهبود ببخشد . جراحی تحت بیهوشی عمومی واز طریق ایجاد یک برش در زیر فک (بنام گلوبری)به سمت مسیر هوایی یا با استفاده از لیزری که از یک اندوسکوب عبور کرده واز بینی گذرانده شده انجام می شود. برشهای گلوبری باز مانده تا به خودی خود ترمیم گردد. روش لیزر را می توان در تحت وضعیت بیهوشی عمومی یا در اسب هایی بیدار در حالت ایستاده بکار برد. در شیوه لیزر هیچ برشی مورد نیاز نیست چرا که اندوسکوپ و لیزر همراه آن از بینی به حنجره فرستاده می شود. شیوه جراحی با لیزر برای نژادهای باری که ممکن است بازگشت از بیهوشی در آنها مشکل باشد روشی مطلوبی است.
ج) Arytenoidectomy (برداشت غضروف آرتینوئید): حذف غضروف آرتینوئید مفلوج منجر به بزرگ شدن منفذ نای می شود. این شیوه بعنوان نخستین درمان انتخابی برای اسب هایی است که روش گره بند پرده ای در آنها موفق نبوده یا اسب هایی که دچار عفونت غضروف آرتینوئید هستند . نیاز به بیهوشی عمومی بوده ، عمل با برش در ناحیه گلو انجام می شود.
د) Neuromuscular Pedicle Graft (پیوند پایه عصبی عضلانی): در این جراحی عضلاتی که کنترل کننده کناربری غضروف آرتینوئید را کنترل می کنند بازتعصیب می گردند. یک عصب (اولین عصب گردنی) از یک عضله گردن برداشته شده و شاخه ای از آن در عضله ای که غضروف آرتینوئید را تعصیب نموده نهاده می شود. اسب های جوان با نیم فلجی درجه 3 به نظر می رسد که مناسب ترین موارد انتخابی برای این شیوه جراحی باشند؛ اسب های درجه 3 سریعتر از اسب های درجه 4 با باز تعصیبی پاسخ می دهند. این باز تعصیبی شش تا 12 ماه طول می کشد . اسب هایی که قبلاً با روش بند پرده ای متحمل آسیب عصبی شده اند تحت عمل با روش فوق قرار می گیرند .
مراقبت های و پی آمدها
مراقبت های بعد از عمل بسته به جراحی انجام شده متفاوت می باشد. در غالب موارد استفاده از داروهای پادزیستی، پادالتهابی و افشانه های دارویی گلو پس از عمل توصیه می شود. در صورت بخیه پوست بریده شده، برداشت نخ بخیه ها بایستی بعداً انجام شود. استراحت در جایگاه و زمان برگشت به تمرین یا کار بستگی به توصیه جراح،عمل جراحی ودرجه فلجی دارد. بسته به ابزارهای موجود می توان بعداً اقدام به ارزیابی ناحیه عمل شده نمود.
درعمل جا نهشتی پلاستیکی حنجره، استراحت پس از گره بند پرده ای معمولاً 30 روز در جایگاه با تغذیه دستی و کمک در قدم زدن بوده که متعاقباً با تمرینات سبک برای 30 روز دیگر ادامه می یابد. معمولاً 45 تا 60 روز پس از عمل باید اسب را به تدریج به تمرین بازگرداند. در بازگرداندن اسب عمل شده به تمرینات بایستی حتماً با جراح مشورت نمود.
در اسب هایی که برش حنجره داشته اند بایستی روزانه دو بار محل برش گلو تمیز شود. این اسب ها بایستی در جایگاه با کمک قدم زده یا در محوطه های کوچک راه بروند تا اینکه محل عمل کاملاً بهبود یابد که معمولاً تا 30 روز وقت می برد.
در اسب های که پیوند پایه عصبی عضلانی داشته اند نیز بایستی استراحت در جایگاه اجرای شود. معمولاً 2 تا 3 هفته استراحت متعاقب با قدم زدن در محوطه ای کوچک تا 12 هفته توصیه می شود.
Roaring